گزارش جلسه نقد و بررسی کتاب «زنی در برلین» اثر مارتا هیلرز

چهل و یکمین جلسه باشگاه کتابخوانی انجمن ادبی بخوان با ما در تاریخ 1402/04/31 از ساعت 17 الی 19، در دفتر انجمن (خانه‌باغ فرهنگ و هنر)، واقع در پارک نبوت٬ بلوار نبوت٬ کرج برگزار شد.

در ابتدای این جلسه که با حضور عده‌ای از اعضا باشگاه کتاب‌خوانی و علاقه‌مندان به کتاب برگزار شد، مهسا خراسانی به معرفی نویسنده کتاب «زنی در برلین» پرداخت: « مارتا هیلرز در 26 مه 1911 به دنیا آمد و در تاریخ 16 ژوئن 2001 درگذشت. او روزنامه‌نگار آلمانی و نویسنده کتاب زنی در برلین است که خاطرات خودش را از روزهای اشغال برلین به‌دست ارتش سرخ و ایالات متحده آمریکا از 20 آوریل تا 22 ژوئن سال 1945 شرح می‌دهد.

هیلرز در دانشگاه سوربن، پاریس تحصیل کرد و سپس در سفری به کشورهای اروپایی به تجارب خود افزود. او علاوه بر زبان مادری (آلمانی) به زبان فرانسوی و روسی نیز مسلط بود. در سال 1945، در زمان حمله شوروی و ایالات متحده به برلین او یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای بود که مدتی نیز برای نازی‌ها کار کرده بود.

خاطرات مارتا هیلرز که برای اولین بار با نام مستعار در سال 1954 منتشر شد، روایتی است از رنج ساکنان و به‌خصوص زنان  برلین در زمان اشغال توسط نیروهای ارتش‌های شوروی و آمریکا. وی در این کتاب، با بیانی صریح و بی‌پرده، درباره تجاوز سربازان روس و آمریکایی به زنان آلمانی صحبت می‌کند و با جسارت تمام از خاطرات تلخ خود از این تجاوز پرده برمی‌دارد.

جامعه آلمانی، سه بار پس از انتشار کتاب زنی در برلین شوکه شد. ابتدا، پس از انتشار اولین نسخه آلمانی کتاب در سال 1959 که نویسنده با عنوان «ناشناس» معرفی شده بود. سپس، بعد از مرگ مارتا هیلرز که مشخص شد او نویسندهٔ کتاب مذکور بوده است و در نهایت بعد از اکران فیلمی از «مکس فربربوک» با بازی ستاره آلمانی «نینا هاوس» در سال 2008 که با اقتباس از کتاب «زنی در برلین» ساخته شد.

این کتاب چنان صریح، تلخ و گزنده بود که جامعه آلمانی تا همین امروز آن را برنتابیده است. شاید دلیل عمده این خوف و رجاء دائمی آلمانی‌ها نسبت به این کتاب را تنها نباید در شرح تجاوزهای ظالمانه سربازان اشغالگر به زنان آلمانی جستجو کرد، بلکه باید نیم‌نگاهی داشت به نحوه روایت داستان و توصیف راوی از مردان آلمانی و واکنش این مردان دربرابر متجاوزان.»

بعد از این معرفی اجمالی از نویسنده و کتاب، خراسانی بخش‌هایی از کتاب را برای حاضران خواند.

سپس، مهران دادخواه به بررسی و تحلیل کتاب پرداخت و با اشاره به تاریخچه تجاوز و تجاوزگری به زنان که ریشه در اعصار دور دارد، عنوان کرد که در تاریخ جنگ‌ها، متجاوزان همواره از تجاوز به‌عنوان سلاحی برای از پا درآوردن رقیب استفاده می‌کرده‌اند. همچنین، دادخواه درباره تاریخ و وقایع جنگ جهانی دوم و شرایط مردم کشورهای درگیر در این حادثه صحبت کرد.

این جلسه در ساعت 19 به پایان رسید.

جلسه بعدی در تاریخ 21 مرداد ماه 1402 به نقد و بررسی کتاب «خانه لهستانی‌ها» اثر «مرجان شیرمحمدی» اختصاص دارد.

درباره‌ی کتاب:

کتاب «زنی در برلین» نخستین بار در سال 1959 بدون نام نویسنده منتشر شد. در این کتاب، زنی سی و اندی ساله خاطرات خود را از نخستین روزهای اشغال برلین روایت کرده و به موضوع تجاوز به زنان آلمانی توسط سربازان ارتش سرخ پس از اشغال پرداخته بود. انتشار این کتاب اعتراضات فراوانی را برانگیخت. در آلمان غربی آن را توهینی به شرافت خود قلمداد کردند و در آلمان شرقی به تصویر ناخوشایندی که از سربازان ارتش سرخ ترسیم شده بود معترض بودند. این کتاب پس از چاپ به محاق فراموشی رفت…